Η κιρσοκήλη είναι η μη φυσιολογική διάταση των φλεβών που απομακρύνουν το αίμα από τους όρχεις . Συνηθέστερα εμφανίζεται αριστερά , αλλά είναι δυνατόν να εμφανιστεί είτε δεξιά , είτε και αμφοτερόπλευρα .
Αποτελεί την συχνότερη και ευκολότερα αναγνωρίσιμη αιτία υπογονιμότητας στον άνδρα . Η συσχέτιση ανάμεσα στην διαταραχή αυτή και την υπογονιμότητα έχει αναγνωριστεί εδώ και αιώνες .Πρώτος ο Celsius τον 1 ο μ.Χ αιώνα περιέγραψε την διάταση των σπερματικών φλεβών και υπογράμμισε την σύνδεση μεταξύ κιρσοκήλης και ατροφίας των όρχεων .Η κιρσοκήλη είναι ένα πολύ συχνό φαινόμενο το οποίο εμφανίζεται περίπου στο 15% του ανδρικού πληθυσμού και στο 35% των ανδρών με προβλήματα γονιμότητας .
Οι προκαλούμενες βλάβες καταλήγουν προοδευτικά σε μια μείωση της ορχικής λειτουργίας καθώς και σε μια αλλοίωση των χαρακτηριστικών του σπέρματος .Θα πρέπει επίσης να αναφερθεί ότι κιρσοκήλη παρουσιάζεται στο 53% των συγγενών πρώτου βαθμού των ασθενών που παρουσιάζουν την πάθηση αυτή .Η παθοφυσιολογία της πάθησης αυτής δεν είναι απόλυτα κατανοητή και στην διεθνή βιβλιογραφία βρίσκουμε διάφορες αιτιολογίες οι οποίες συσχετίζονται με τις προκαλούμενες διαταραχές στο σπέρμα .
Χαρακτηριστικά μπορούμε να αναφέρουμε , την υπερθερμία , την υποξία , την παλινδρόμηση τοξικών ουσιών στους όρχεις κ.α..
Οι εμφανιζόμενες διαταραχές στο σπέρμα αφορούν , είτε την μείωση του αριθμού των σπερματοζωαρίων , είτε την μείωση της κινητικότητας τους καθώς και την αύξηση ανώμαλων μορφών τους . Οι ασθενείς έρχονται στον ιατρό γιατί παρουσιάζουν ένα αλλοιωμένο σπερμοδιάγραμμα.Είναι όμως δυνατόν να παραπονιούνται και για αίσθημα βάρους στην περιοχή των όρχεων . Η διάγνωση της πάθησης αυτής γίνεται αρχικά με την ψηλάφηση των όρχεων πάνω από τους οποίους διακρίνεται η μάζα των διατεταμένων φλεβών . Στην συνέχεια όμως είναι απαραίτητο να γίνουν και πιο εξειδικευμένες εξετάσεις και κυρίως ένα υπερηχογράφημα Doppler, το οποίο μας επιτρέπει τόσο να δούμε τις φλέβες που πάσχουν όσο και να καθορίσουμε τον βαθμό και την σοβαρότητα της πάθησης αυτής . Είναι επίσης αναγκαίο και ένα δεύτερο σπερμοδιάγραμμα για την επιβεβαίωση των ευρημάτων του πρώτου. Η διόρθωση της κιρσοκήλης γίνεται με μία απλή χειρουργική επέμβαση . Έχουν περιγραφεί και άλλες μέθοδοι αλλά η χειρουργική αντιμετώπιση εξακολουθεί να είναι η αποτελεσματικότερη. Ο νέος έλεγχος του σπέρματος γίνεται τουλάχιστον 3–6 μήνες μετά την αντιμετώπιση της πάθησης αυτής .