ΚΙΡΣΟΚΗΛΗ: ΟΙ «ΥΠΟΥΛΕΣ» ΦΛΕΒΕΣ ΣΤΟΥΣ ΟΡΧΕΙΣ

Κιρσοκήλη αποκαλείται η πάθηση που δημιουργείται όταν το φλεβικό δίκτυο των όρχεων ή αλλιώς οι φλέβες του όρχεως, αποκτούν ελικοειδή – κιρσοειδή διάταξη. Πρόκειται για μια ιδιαίτερα δύσκολη πάθηση, που πλήττει το ανδρικό φύλο και παρότι πολλές φορές δεν εμφανίζει συμπτώματα, μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τη γονιμότητα ενός άνδρα.

ΚΙΡΣΟΚΗΛΗ: ΠΩΣ ΕΠΙΔΡΑ ΣΤΟΝ ΟΡΧΙ

Η κιρσοκήλη, παρατηρείται συχνότερα στον αριστερό όρχι κι αυτό οφείλεται σε ανατομικούς λόγους. Λιγότερο παρουσιάζεται και στους δύο όρχεις και πολύ σπάνια μπορεί να προσβάλλει τον δεξί. Οι φλέβες του όρχεος διατείνονται και προκαλείται φλεβική ανεπάρκεια, όπως δηλαδή συμβαίνει με τους κιρσούς στα πόδια.
Φυσιολογικά, οι φλέβες επιτρέπουν την κίνηση του αίματος από την περιφέρεια του σώματος προς το κέντρο και αντίστροφα, από τις μικρότερες προς τις μεγαλύτερες. Η αντίστροφη αυτή κίνηση του αίματος επιτυγχάνεται χάρη σε ειδικές βαλβίδες των φλεβών που δεν επιτρέπουν στο αίμα να κινηθεί προς τα πίσω.
Όταν όμως οι βαλβίδες ανεπαρκούν, το αίμα παλινδρομεί από τις μεγαλύτερες προς τις μικρότερες κι από εκεί στον όρχι. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να διατείνονται οι σπερματικές φλέβες, το φλεβικό αίμα να λιμνάζει στον όρχι και το αρτηριακό αίμα, που έχει και την θρεπτική αξία, να αδυνατεί να περάσει σ’ αυτόν.

ΚΙΡΣΟΚΗΛΗ ΚΑΙ ΥΠΟΓΟΝΙΜΟΤΗΤΑ
Η κιρσοκήλη αποτελεί τη συχνότερη και ευκολότερα αναγνωρίσιμη αιτία υπογονιμότητας στον άνδρα. Η συσχέτισή τους έχει καταγραφεί εδώ και αιώνες, αφού πρώτος ο Celsius τον 1ο αιώνα μ.Χ. περιέγραψε τη διάταση των σπερματικών φλεβών και υπογράμμισε τη σύνδεση μεταξύ κιρσοκήλης και ατροφίας των όρχεων. Αυτή η διαταραχή των φλεβών είναι συγγενής και αφορά το 15% – 20% των ανδρών και ειδικότερα, έως και τον μισό ανδρικό πληθυσμό με υπογονιμότητα. Αξίζει να αναφερθεί ότι κιρσοκήλη παρουσιάζεται στο 53% των συγγενών πρώτου βαθμού των ασθενών που παρουσιάζουν την πάθηση.

                                                                        ΚΙΡΣΟΚΗΛΗ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ
Ένας από τους λόγους που η κιρσοκήλη ανήκει στην κατηγορία των «ύπουλων» ασθενειών, είναι γιατί πολλές φορές δεν παρουσιάζει συμπτώματα. Ειδικότερα στα παιδιά, οι επιστήμονες παραδοσιακά θεωρούσαν μικρή τη συχνότητα εμφάνισής της. Όμως πρόσφατες μελέτες αποκαλύπτουν ότι ενώ σπανιότατα εμφανίζεται πριν από την ηλικία των 7-8 ετών, διαγιγνώσκεται στο 6% των παιδιών ηλικίας περίπου 10 ετών, ενώ σε εφήβους το ποσοστό αυτό ανέρχεται στο 16%! Γι’ αυτό τον λόγο στα παιδιά μπορεί να εντοπιστεί τυχαία, είτε από το ίδιο το οικογενειακό περιβάλλον όπου διαπιστώνονται αλλαγές στην μορφή των όρχεων, είτε από τον παιδίατρο που το ανακαλύπτει σε μια εξέταση ρουτίνας.

Η ανάπτυξη κιρσοκήλης στην παιδική ηλικία έχει σταδιακή επίδραση στον όρχι, με επιδείνωση τόσο της λειτουργίας του όσο και των παραμέτρων που καθορίζουν την ζωτικότητα του σπέρματος.
Συγκεκριμένα, η αύξηση της θερμοκρασίας του όρχεως προκαλεί διαταραχές στην ανάπτυξη των κυττάρων του. Κλινικά, εκδηλώνεται με μειωμένο μέγεθος του πάσχοντα όρχεως του παιδιού. Ιδιαιτέρως σημαντικό είναι ότι σε περιπτώσεις που η πάθηση είναι μόνο στη μια πλευρά, συνήθως αριστερά, βλάβες εμφανίζονται και στον φαινομενικά υγιή όρχι της άλλης πλευράς, επειδή τα παραγόμενα τοξικά μεταβολικά προϊόντα του πάσχοντα, μεταφέρονται με την παράπλευρη φλεβική κυκλοφορία, επιδρώντας και στον υγιή.

                            ΚΙΡΣΟΚΗΛΗ: ΕΛΑΧΙΣΤΑ ΤΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΣΤΟΥΣ ΕΝΗΛΙΚΕΣ
Η κιρσοκήλη πολλές φορές ανακαλύπτεται εντελώς τυχαία στους ενήλικες άνδρες, ειδικότερα όταν διαπιστώνονται σημαντικές δυσκολίες στην προσπάθεια τεκνοποίησης. Στις περιπτώσεις που έχουν παρουσιαστεί συμπτώματα, αυτά συνοδεύονται από γενικά ήπιους πόνους στους όρχεις κι ένα αίσθημα βάρους. Στην ψηλάφηση από τον γιατρό, υπάρχει η αίσθηση μιας μαλακής μάζας, μη οριοθετημένης, αποτελούμενης από μικρότερα στοιχεία. Εμφανίζεται μάλιστα διαφορετική ανάλογα με τη στάση του σώματος του ασθενούς, αφού το μέγεθός της υποχωρεί όταν το άτομο ξαπλώνει και μεγαλώνει απότομα όταν σηκώνεται όρθιο λόγω της αύξησης της ενδοκοιλιακής πίεσης.

Οι μισοί άνδρες με διαγνωσμένη κιρσοκήλη εμφανίζουν διαταραχές στην ποιότητα του αριθμού, της κινητικότητας και την μορφολογία των σπερματοζωαρίων, όπως φαίνεται από το σπερμοδιάγραμμα. Οι νεότερες ιατρικές μελέτες είναι ιδιαιτέρως ανησυχητικές, καθώς αναφέρουν πως μακροπρόθεσμα, περισσότεροι άνδρες με κιρσοκήλη ενδέχεται να παρουσιάσουν διαταραχές γονιμότητας. Μάλιστα η παγκόσμια τάση των ανδρών να επιλέγουν να τεκνοποιούν σε όλο και μεγαλύτερες ηλικίες, κάνει τις προοπτικές ακόμη περισσότερο δυσοίωνες.

                                                         ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΓΝΩΣΗ
Με δεδομένο ότι η κιρσοκήλη μπορεί να μην παρουσιάζει συμπτώματα και να ανακαλύπτεται τυχαία, η ταξινόμησή της είναι ιδιαίτερα σημαντική προκειμένου να αντιμετωπιστεί. Έτσι, μπορεί να είναι:
• Υποκλινική που δεν είναι ορατή, ούτε στην ηρεμία, ούτε στην αύξηση της ενδοκοιλιακής πίεσης αλλά ανιχνεύεται μόνο με τον υπερηχογραφικό έλεγχο.
• 1ου βαθμού όταν είναι ψηλαφητή στην αύξηση της ενδοκοιλιακής πίεσης αλλά όχι σε κατάσταση ηρεμίας
• 2ου βαθμού όταν μπορεί να αναγνωριστεί με ψηλάφηση στην ηρεμία αλλά δεν είναι ορατή.
• 3ου βαθμού όταν είναι ορατή σε κάθε περίπτωση.

Πολλοί είναι οι μηχανισμοί που έχουν ενοχοποιηθεί για την πρόκληση της κιρσοκήλης. Μεταξύ αυτών:
• Η τοπική αύξηση της θερμοκρασίας του όρχεως λόγω αργής ροής του αίματος (λίμνασης).
• Η παλινδρόμηση, από το νεφρό, τοξικών ουσιών για τη σπερματογένεση.
• Η ενεργοποίηση ανοσοβιολογικών μηχανισμών που επηρεάζουν αρνητικά την παραγωγή και ωρίμανση των σπερματοζωαρίων.

Η επιβεβαίωση γίνεται με υπερηχογράφημα Doppler, ένα πολύτιμο εργαλείο στα χέρια του ανδρολόγου, ο οποίος μπορεί να δει τις κιρσοειδείς φλέβες, το αίμα που λιμνάζει και παλινδρομεί, δημιουργώντας συμφόρηση καθώς και να μετρήσει τη διάμετρό τους. Με το σπερμοδιάγραμμα στη συνέχεια υπολογίζεται ο αριθμός, η κινητικότητα και η μορφολογία των σπερματοζωαρίων που μπορούν να αποτελούν δείκτες υπογονιμότητας.

ΚΙΡΣΟΚΗΛΗ: ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ & ΘΕΡΑΠΕΙΕΣ

Σε συγκεκριμένες, ήπιας μορφής, περιπτώσεις υποκλινικής κιρσοκήλης δεν απαιτείται θεραπεία, καθώς δεν δημιουργεί προβλήματα. Απαιτείται όμως παρακολούθηση διότι, όπως προαναφέρθηκε, οι τελευταίες έρευνες προειδοποιούν ότι μακροπρόθεσμα, περισσότεροι άνδρες που πάσχουν από κιρσοκήλη, ενδέχεται να παρουσιάσουν διαταραχές γονιμότητας.
Από εκεί κι έπειτα, η θεραπευτική προσέγγιση είναι κατά τεκμήριο χειρουργικής φύσεως. Μέριμνα του ιατρού είναι η ανακάλυψη και διατομή όλων των φλεβών που είναι υπεύθυνες για την κιρσοκήλη όπως επίσης η διατήρηση και αποφυγή τραυματισμού της αρτηρίας και του εκσπερματικού πόρου.

Η πλέον διαδεδομένη και αποτελεσματική τεχνική είναι η Palomo, κατά την οποία γίνεται απολίνωση (αποκοπή με νήμα) και διατομή όλων των σπερματικών αγγείων, αρτηρίας και φλεβών πριν την είσοδό τους στον βουβωνικό πόρο. Η αιμάτωση του όρχεως εξασφαλίζεται από την παράπλευρη κυκλοφορία, κυρίως μέσω των αγγείων του σπερματικού πόρου. Ανοίγεται μία τομή, πολύ μικρή, δίπλα στο πέος, χωρίς να γίνεται η παραμικρή παρέμβαση στους κοιλιακούς μυς.

Η κιρσοκήλη μπορεί να αντιμετωπιστεί και με λαπαροσκοπική χειρουργική. Μέσα από τρεις μικρές τομές των 5 χιλιοστών στο δέρμα απολινώνονται οι παθολογικές φλέβες, αφού τοποθετηθούν από δύο μικροσκοπικές τομές δύο ειδικά εργαλεία. Μπορεί να συνδυαστεί μαζί με άλλη λαπαροσκοπική επέμβαση, όπως η βουβωνοκήλη, η χολοκυστεκτομή και η σκωληκοειδεκτομή.

Από την επόμενη μέρα της όποιας επέμβασης, ο ασθενής μπορεί να λάβει εξιτήριο από το νοσοκομείο κι έπειτα από τρεις ημέρες να επανέλθει στις τυπικές δραστηριότητές του. Οι σεξουαλικές επαφές είναι εφικτές μετά από μία έως δύο εβδομάδες. Αφού περάσουν οι τρεις πρώτοι μήνες, θα χρειαστεί να γίνει έλεγχος που θα περιλαμβάνει σπερμοδιάγραμμα και υπερηχογράφημα, προκειμένου να επιβεβαιωθεί η καλή μετεγχειρητική πορεία του ασθενούς.

Μια εναλλακτική θεραπεία, η οποία εκτελείται από επεμβατικό ακτινολόγο, είναι ο «εμβολισμός» της κιρσοκήλης. Κατά τη διάρκεια της επέμβασης, ένας μικρός καθετήρας εισέρχεται μέσω μιας περιφερικής φλέβας και οδηγείται έως την έσω σπερματική φλέβα. Στη συνέχεια αφού γίνει μια φλεβογραφία, κάποια λεπτά μεταλλικά coils εισέρχονται εντός της φλέβας, μέσω του καθετήρα. Το αποτέλεσμα είναι η θρόμβωση της φλέβας και η δυνατότητα θεραπείας της κιρσοκήλης.

ΤΑ ΠΟΣΟΣΤΑ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ

Πρέπει να αναφερθεί ότι μια επιτυχημένη χειρουργική αντιμετώπιση κιρσοκήλης, δε σημαίνει πάντα ότι βελτιώνει και τη γονιμότητα. Οι ενδείξεις ωστόσο στο σπερμοδιάγραμμα παρουσιάζουν βελτίωση στο 80% των περιπτώσεων ενώ η ίδια η κιρσοκήλη θεραπεύεται ολοκληρωτικά στο 90% περίπου των ασθενών. Τα ποσοστά γονιμότητας μετά από χειρουργική αντιμετώπιση της κιρσοκήλης είναι ανάλογα με εκείνα των ανοιχτών μεθόδων και φτάνουν μέχρι και σε εγκυμοσύνες, στο 60% των ασθενών.
Δεδομένων των εξαιρετικά υψηλών ποσοστών επιτυχίας αλλά και της ίδιας της φύσης της επέμβασης που είναι ελαφριά και με ελάχιστες έως μηδαμινές επιπλοκές, οι περισσότεροι ασθενείς βλέπουν τα πρώτα αποτελέσματα στο σπερμοδιάγραμμα μέσα σε διάστημα έξι μηνών, αναλόγως την περίπτωση, ενώ η ίδια η κιρσοκήλη εξαφανίζεται σε 3 έως 12 μήνες. (σε αντίθετη περίπτωση σημαίνει ότι έχει υποτροπιάσει)